Azerbaycan'ın ünlü şairi ve dram yazarı Hüseyin Cavid, doğum gününde Sofya'da anıldı

Pazartesi, 30 Ekim 2017

27 Ekim 2017 Cuma günü Sofya'da Azerbaycan'ın ünlü şair ve oyun yazarı Hüseyin Cavid'in doğumunun 135.yılı dolayısıyla bir konferans gerçekleştirildi. Etkinlik, Azerbaycan Ulusal Bilimler Akademisi (ANAS), Azerbaycan'ın Bulgaristan Büyükelçiliği, Sofya Kliment Ohridski Üniversitesi Azerbaycan Dil ve Kültür Merkezi ve ANAS'ın çatısı altındaki Hüseyin Cavid'in Ev Müzesi tarafından organize edildi.

Konferansta Bulgaristan'da devlet ve özel kuruluşlar, Bulgaristan'da akredite olan diplomatik temsilciliklerin başkanları ve mesai arkadaşları, Azerbaycan-Bulgaristan Dostluk Derneği üyeleri, kitle iletişim araçları, sivil toplum kuruluşları temsilcileri, şair ve yazarlar yer aldılar.

Konferansta hazır bulunan Azerbaycan'ın Bulgaristan Büyükelçisi Nargiz Gurbanova, ANAS Başkan Yardımcısı ve Nizami Ganjavi Edebiyat Enstitüsü Müdürü Akademisyen İsa Habibbayli, ANAS Beşeri Bilimler Bölümü Müdürü Akademisyen Teymur Karimli, ANAS'ın çatısı altındaki Hüseyin Cavid'in Ev Müzesi Müdürü Gülbeniz Babahanlı, Bulgaristan Bilimler Akademisi (BAN) Başkan Yardımcısı görevinde bulunan BAN'ın Muhabir Üyesi Vasil Nikolov, BAN Edebiyat Enstitüsü Müdürü Elka Traykova, Sofya Kliment Ohridski Üniversitesi Türkoloji ve Altay Dilleri Anabilim Dalı Başkanı Doç. Dr. İrina Sarıivanova ve Sofya Kliment Ohridski Üniversitesi Azerbaycan Dil ve Kültür Merkezi Müdürü Shigaeva-Mitreska birer konuşma yaptılar.

Nargiz Gurbanova, edebiyatın toplumdaki insanların düşüncelerini, konuştuklarını ve yaptıklarını yansıtan bir ayna olduğunu, edebiyatın hedefinin ise toplumsal olayların edebiyat eserlerine taşınması olduğunu kaydetti. Azerbaycan edebiyatının zengin Azerbaycan folkloru temeline dayandığını ifade eden Gurbanova, Azerbaycan'ın zengin bir folklora sahip olduğunu, muhteşem bir şaheser olan destansı hikayeler içeren Dede Korkut Kitabı'nın ise Azerbaycan'ın folklor hazinesinin mükemmel bir örneği olduğunu belirtti. Bu kitabın dünya edebiyatındaki epik eser örnekleri arasında yer aldığını belirtti.

Büyükelçi, Azerbaycan'ın edebiyat mirasının dünya edebiyatını nadir edebiyat anıtlarıyla zenginleştirdiğini kaydetti. Gurbanova, 12. yüzyıl Azerbaycan edebiyatının dahi temsilcisi Nizami Ganjavi'nin eserlerinin İslami dirilişin doruk noktası olduğunun altını çizdi. Büyükelçi'nin ifadelerine göre beş mesnevi içeren "Hamse" adlı eseri Azerbaycan edebiyatının örneklerinden biri olmaktan başka Doğu'nun Dirilişi'ni zenginleştiren gerçek bir edebi bir fenomendir.

Nargiz Gurbanova, 20.yüzyılın başında Azerbaycan edebiyatında romantizm edebiyat akımının ortaya çıkmasının ve 1918 yılında Doğu Müslüman dünyasında ilk meclis cumhuriyeti olan Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nin kurulması dahi bu dönemde meydana gelen toplumsal ve siyasal olayların edebiyat üzerinde büyük etkisi olduğunu kaydetti. Büyükelçi, Hüseyin Cavid'in romantizmin şiir dramaturjisi akımının kurucusu olarak Azerbaycan edebiyatında önemli bir yer aldığını anlattı. Azerbaycan edebiyatının seçkin temsilcisinin ve 20.yüzyıl düşünürü Hüseyin Cavid'in Azerbaycan'dan başka dünya çapında şair, feylezof, lirik dram yazarı, yetenekli bilim adamı ve edebiyatçı olarak ün kazandığını dile getiren Büyükelçi, zamanının evrensel sosyal, politik ve kültürel olaylarını yansıtan ve birçok dile çevrilen oyunlarının geniş kitleler tarafından ilgi gördüğünü kaydetti.

Konferans kapsamında Sofya Kliment Ohridski Üniversitesi Azerbaycan Dil ve Kültür Merkezi Müdürü Shigaeva-Mitreska, oyun yazarının Burlgarcaya çevrilmiş "Maral" ve "Şeyda" isimli eserlerinin tanıtımını yaptı, Sofya Kliment Ohridski Üniversitesi'nde okuyan öğrenciler ise Azerice ve Bulgarca olarak adı geçen eserlerin bazı bölümlerini ezbere söylediler.

Daha sonra Hüseyin Cavid'in eserleri hakkında rapor hazırlayan konuşmacılar, onun yaratıcılığının farklı yönlerine değindiler, eserleri hakkında kısa bilgi verdiler, oyun yazarının Azerbaycan edebiyatına katkısını, onun kurduğu edebi akımı, eserlerindeki karakterleri ve özelliklerini anlattılar.

1882 yılında Nahçıvan'da dünyaya gelen Türk dünyasının büyük şairi Hüseyin Abdullah Rasizade (Hüseyin Cavid) öğrenimine Nahçıvan'da medresede başladı. Öğrenimine 1899-1903 yılları arasında Tebriz şehrinde bulunan medresede devam eden Hüseyin Cavid, 1909 yılında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi'ni bitirdi. Nahçıvan, Gence, Tiflis ve 1915 yılından itibaren de Bakü'de dil ve edebiyat öğretmenliği yaptı. Hüseyin Cavid, klasik Azerbaycan edebiyatının en güzel geleneklerini geliştiren usta bir yazardır. 20. yüzyılında Azerbaycan'da ilerici romantizmin kurucusu olarak kabul edilir. Hüseyin Cavid'in eserleri edebi türleri ve biçimleri bakımından zengindir. Lirik şiirler, lirik epik ve epik destanlar yazmıştır, Azerbaycan edebiyatının şiir şeklindeki ilk trajedi ve dram eserlerinin müellifidir.

Daha çok oyun yazarı olarak tanınan Hüseyin Cavid'in felsefi ve tarihi trajedileri, aile dramlarını anlatan dram eserleri tarz ve biçin bakımından Azerbaycan edebiyatında yeni bir çığır açıyor, Azerbaycan'ın ulusal tiyatro kültürünün gelişimi üzerinde büyük etki yaratıyor ve "Cavid'in Tiyatrosu" olarak anılıyor. Onun yazdığı oyunlar onun yaşadığı çağdaki insanlığın ortak, büyük toplumsal, siyasal ve kültürel sorunlarını yansıtıyor.

Şiirle edebiyata adım atan Cavid, "Ana" adlı ilk oyununu 1910 yılında yazdı. Usta yazar 1937 yılına kadar 20'den fazla oyun yazdı ve onlarla Azerbaycan edebiyatında lirik dramın temel taşını attı. Maral, Şeyh Sinan, Uçurum, Şeyda, İblis, Afet, Peygamber, Topal Timur, Şehzade, Siyavuş, Hayyam, İblis'in İntikamı, Atilla, Köroğlu oyunları, tamamlayamadığı "Azer" destanı ve onun başka eserleri Azerbaycan edebiyatının incisidir.

Sovyetler Birliği döneminde Hüseyin Cavid, sosyalizmin "başarılarını" yazmayı reddettiği için Sibirya'nın Magadan şehrine sürüldü ve 5 Ekim 1941 yılında İrkutsk'un Tayşet şehri Şevçenko köyünde öldü. Azerbaycan'ın milli lideri Haydar Aliev'in büyük çabaları sayesinde Hüseyin Cavid'in naaşı Azerbaycan'a getirtildi ve doğduğu Nahçıvan toprağına defnedildi. Haydar Aliev'in bizzat kendi girişimiyle ve onun himayesinde 1996 yılında adına anıt mezar dikildi, Bakü'de ise Hüseyin Cavid Evi Müzesi kuruldu.

Azerbaycan'ın milli lideri Haydar Aliev, unutulmaz oyun yazarının eserlerine yüksek değer veriyordu ve onun hakkında şunları söylemiştir: "Hüseyin Cavid, Doğu'nun Shakespeare olarak adlandırılır. Fakat daha çok sanki onu Goethe ile karşılaştırmalıyız. Eserlerinin içerdiği felsefi fikirlerden dolayı daha çok yükselen kişi muhtemelen odur".